აზერბაიჯანის ენერგეტიკული პოლიტიკა

ავტორი: თამარ ნოდარიშვილი

დაწერის თარიღი: 2009 წელი, მაისი

საკითხის ზოგადი მიმოხილვა

დამოუკიდებლობის მოპოვების შემდეგ აზერბაიჯანმა საერთაშორისო საზოგადოების ყურადღება მიიქცია როგორც ნავთობისა და ბუნებრივი აირის მომპოვებელმა ქვეყანამ. უცხოურმა ინვესტიციებმა, დემოკრატიისკენ სწრაფვამ და ბაზარზე ორიენტირებულმა ეკონომიკამ შესაძლებლობა მისცა აზერბაიჯანს დამკვიდრებულიყო მსოფლიო ეკონომიკაში და სუსტი პოსტსაბჭოთა ქვეყნიდან გადაქცეულიყო კავკასიისა და კასპიის რეგიონებში ანგარიშგასაწევ ძალად.

აზერბაიჯანმა ასევე შეძლო აშშ-ს, ევროპისა და აზიის ქვეყნების დაინტერესება არა მხოლოდ გაზისა და ნავთობის მარაგებით, არამედ მისი გეოპოლიტიკური მდებარეობითაც კასპიის ზღვის აუზში. ამის ძირითადი მიზეზია დასავლეთის ქვეყნების სწრფვა თავი დააღწიონ ახლო აღმოსავლეთის ნავთობის რესურსებსა და რუსეთის გაზზე დამოკიდებულებას. მითუმეტეს, რომ ნავთობზე მსოფლიო მოთხოვნა 1998-2010 წლებში წელიწადში 2-3%-ით იზრდება და 2030 წლისთვის მსოფლიო მოთხოვნა ნავთობზე დღე-ღამეში 110-113 მილიონ ბარელს მიაღწევს.[1]

ამის გამო, ბოლო დროს აშშ და ევროკავშირი სათბობ-ენერგეტიკული რესურსების მიწოდების უსაფრთხოების მიზნით, ენერგომატარებლების ალტერნატიულ წყაროებს ეძებენ მსოფლიოს სხვადასხვა რეგიონებში.[2] ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი რეგიონი კი კასპიის ზღვის აუზია, სადაც მსოფლიოს წამყვანმა კომპანიებმა 1995 წლიდან დაიწყეს მნიშვნელოვანი კაპიტალდაბანდებების განხორცილება.[3]

კასპიის ზღვის აუზის რეგიონს მსოფლიო ბაზარზე ნავთობის დივერსიფიცირება და არასტაბილურ სპარსეთის ყურეზე დამოკიდებულების შემცირება შეუძლია. კასპიის ზღვის აუზში კი აზერბაიჯანს ენერგორესურსების სტრატეგიული განლაგება გააჩნია. რაც იმას გულისხმობს, რომ საბადოების ათვისება მარტივია და დიდ თანხებს არ საჭიროებს. ასევე აღსანიშნავია, რომ კასპიის ზღვის აზერბაიჯანულ სექტორში მდებარე ნავთობი ერთ-ერთი უნიკალური ხარისხითა და პარაფინის შემცველობით ხასიათდება.

რუსეთ-თურქმენეთის ურთიერთობები

ავტორი: თეონა ტურაშვილი

ნაშრომის დაწერის თარიღი: 2008 წელი, მაისი

საერთაშორისო ურთიერთობებში დღეს მნიშვნელოვანი ადგილი უკავია ენერგეტიკულ უსაფრთხოების საკითხს. დიდი სახელმწიფოები ცდილობენ ენერგეტიკის დივერსიფიცირებას, რამაც გაზარდა ინტერესი ენერგომდიდარ ქვეყნებზე. მათ შორის გახლავთ თურქმენეთიც, რომელიც ნავთობის და განსაკუთრებით ბუნებრივი გაზის მნიშვნელოვან მარაგებს ფლობს. BP- მონაცემებით, 2006 წლის ბოლოს ფლობდა 2,84 ტ. კუბურ მეტრ ნავთობს და 100მლნ ტ. გაზს, ამას დამატებული 18,2 მლრდ ტ. გაზი კასპიის ზღვაში.[1]

1990-იან წლებში თურქმენეთი გაზის გაყიდვის მხრივ მთლიანად დამოკიდებული იყო რუსეთზე. ეს უკანასკნელი მას როგორც იაფი გაზის წყაროდ იყენებდა.[2] დღეს უკვე თურქმენეთთან მოლაპარაკებებს სხვადასხვა ქვეყნები: ამერიკის შეერთებული შტატები, ჩინეთი და ევროკავშირი. წლების განმავლობაში ამ ორი ქვეყნის ურთიერთობებს გარკვეული თავისებურებები ახასიათებდა.

9 აპრილის გაზსადენის აფეთქების შემდეგ ექსპერტები ალაპარაკდნენ მათ შორის ურთიერთობების გაციებასა და დასავლეთის შესაძლებლობებზე, მიაღწიონ რეალურ შეთანხმებას თურქმენეთის გაზის დასავლეთისკენ მიმართვის შესახებ.

მხარეები აფეთქების მიზეზად განსხვავებულ მიზეზებს ასახელებენ:
თურქმენეთის პოზიცია: აშხაბადი აცხადებს, რომ რუსეთმა შეამცირა გაზის მოხმარება, მაშინ როცა თვითონ შეთანხმებულ რაოდენობას აწვდიდა. დაწოლამ გამოიწვია აფეთქება. თურქმენეთი ადანაშაულებს რუს ხელისუფალთ გაუფრთხილებლობასა და წინასწარი ზომების მიღების მცდელობის არ არსებობაში.

რუსეთის პოზიცია: ზოგიერთი რუსი ექსპერთი გამომწვევ მიზეზად თურქმენეთის მოძველებულ ინფრასტრუქტურას მიიჩნევს, ზოგიერთი კი ფაქტს გაუგებრობად აღიქვამს.[3]